Er zijn verschillende manieren om werkwijzen om de leer- en ontwikkelingsprocessen vast te stellen. Hieronder beschrijf ik 5 manieren, dit doe ik met behulp van het boek Meer dan Onderwijs, pagina’s 91 t/m 101.

Gesprek

Wanneer je een gesprek bewust gebruikt als leraar om informatie in te winnen is het belangrijk dat je dit goed voorbereid. Hierdoor zorg je ervoor de je de juiste informatie krijgt en dat het kind tot zijn recht komt. Om het gesprek goed te laten verlopen moet dit volgen Carl Rogers, een Amerikaanse psycholoog voldoen aan drie voorwaarden:

1. Congruentie: de leraar is ‘echt’, er is overeenstemming tussen ‘wie hij is’ en ‘wat hij zegt of doet’.
2. Empathie: de leraar leeft zich in, in de belevingswereld van het kind.
3. Positieve blik: de leraar ervaart het kind zoals hij is.

De kwaliteit van het gesprek hangt af van de houding leraar, de gespreksvorm, de wijze waarop de vragen gesteld worden en het pedagogisch klimaat.

Observatie

Doelgerichtheid is erg belangrijk bij observeren, je weet welk concreet gedrag je gaat observeren en dit beschrijft iedere keer dat je het waarneemt letterlijk op. Observaties moeten bewust en gericht zijn en zo objectief mogelijk.

Enkele observatiemethoden zijn:

• Longitudinale observatie: langere tijd observeren.
• Cross-sectional observatie: gedurende dezelfde periode ook andere kinderen op hetzelfde aspect observeren.
• Transversale observatie: verschillende kinderen van dezelfde leerlijden observeren op hetzelfde aspect.

Op de pagina Bewijs Observatiemodel OGO toon ik aan hoe er in OGO geobserveerd wordt.

Onderzoek

Bij observatie wacht je af welk gedrag een kind vertoont. Bij een onderzoek richt je de situatie zo in dat het gedrag dat je wil zien opgeroepen wordt. Er zijn verschillende motieven om een onderzoek uit te voeren:

• Vast stellen in welke ontwikkelingsfase een kind zit.
• Uitzoeken waarom een kind moeilijkheden ondervindt bij een bepaalde opdracht.
• Uitzoeken waarom een kind afwijkend gedrag vertoont.
• Meer te weten komen over de belevingswereld van het kind.

Als je betrouwbare informatie wil verzamelen moet de activiteit (voor het onderzoek) zo natuurlijk mogelijk zijn en in principe nieuw zijn voor het kind.

Een onderzoek is niet bedoeld als eindtoets, maar als een middel om gegevens te verzamelen.

Sociogram

De sociometrische methode van Moreno is ook een onderzoeksmethode, waarmee je inzicht krijgt in de onderlinge relaties en de plaats van het kind in de groep. De relaties op basis van vriendschap en op basis van samenwerken aan een taak worden onderzocht.

Als je sociogram hebt gemaakt aan de hand van de gegevens van de vragenlijst is het zaak dat je er wat mee doet. Het is namelijk een momentopname is je krijgt pas echt een goed beeld van de sociale relaties in de groep als je:

• De methode een aantal keer toepast en op verschillende wijze.
• De gegevens nader onderzoekt.
• Iets met de uitkomst doet om negatief gedrag om te buigen in gewenst gedrag.
• Observeert of de begeleiding het gewenste effect heeft.

Toetsen en testen

Het afnemen van een toets is te vergelijken met de werkwijze van een werkwijze. De leerling moet een aantal vragen beantwoorden en opdrachten kunnen uitvoeren. Ook zijn er aantal risico’s aan het afnemen van een toets:

• Het is een momentopname.
• De toetsvorm kan invloed hebben op de wijze waarop het kind de toets maakt.
• Kennen de leerlingen de stof of passen zij een aangeleerd trucje toe?

Een toets is er om te diagnosticeren, hoe staat de leerlingen er op dit moment voor en hoe kunnen zorgen dat hij zich verder ontwikkelt?

Er wordt op scholen op verschillende manieren getoetst:

• Schoolvorderingstoets, zoals de DLE
• Leesvoorwaardentoets
• Functietoets
• Intelligentietoets- en persoonlijkheidstets

Er verschillende meningen over deze toetsen. Kagan heeft als reactie op de eenzijdigheid van de toetsen een boek geschreven waarin zij in gaat op de Meervoudige Intelligentie theorie van Gardner.

Video-interactie

Een laatste manier is om video opnames te maken van je onderwijsactiviteiten. Je kunt daarmee het gedrag van de leerlingen en jezelf observeren. Dit is voor mij altijd zeer leerzaam geweest. Je kunt op verschillende manieren daar het fragment kijken en bijvoorbeeld turven hoe vaak je een bepaalde handeling doet.