De informatie is afkomstig van de website: http://www.balansdigitaal.nl/. Op deze website heb ik veel informatie kunnen vinden over veel voorkomende ontwikkelings- en leerstoornissen. Naast informatie over wat de stoornis inhoudt worden er ook links en informatie gegeven over instellingen, organisaties waar de naar toe kunt voor meer informatie of hulp bij de stoornis. Als docent zou ik deze website zeker gebruiken om meer informatie in te winnen of te geven aan ouders als ik een leerling met een dergelijke stoornis in de klas zou hebben. Via deze website weet ik ook waar ik ouders en de leerling naar zou kunnen door verwijzen.

Kinderen met ODD-CD

In sommige levensfasen zoals de koppigheidsperiode of de puberteit is opstandig en agressief gedrag bij kinderen een vrij normaal verschijnsel. We spreken pas van agressieve gedragsstoornissen wanneer het gaat om ernstig negatieve gedragingen die vaker en sterker dan gemiddeld voorkomen, niet worden veroorzaakt door de omstandigheden en al langere tijd aanwezig zijn. Agressieve gedragsstoornissen worden onderscheiden in oppositioneel opstandige gedragsstoornissen (ODD, Oppositional Defiant Disorder) en antisociale gedragsstoornissen (CD, Conduct Disorders). Samen worden deze gedragsstoornissen ook wel disruptieve stoornissen genoemd (DBD, Disruptive Behavior Disorder). Kinderen en jongeren met een Oppositioneel Opstandige Gedragsstoornis (ODD) zijn moeilijk in de opvoeding, ongehoorzaam en in verzet, maar feitelijk gewelddadig gedrag is niet aan de orde. Bij een antisociale gedragsstoornis (CD) heeft de persoon een gebrek aan respect voor de rechten en gevoelens van anderen. ODD komt bij 3,2% en CD bij 2% van de kinderen voor.

Bovenkant formulier

Oorzaak en gevolgen van ODD-CD

'Het zit in het kind'; 'het ligt aan de ouders'. Jarenlang heeft de discussie over de oorzaak van ernstige gedragsproblemen gedraaid om deze twee uitersten. Tegenwoordig wordt er uitgegaan van een combinatie van aanleg en omgeving. Er zijn aanwijzingen dat er bij kinderen met ernstige gedragsstoornissen sprake is van een afwijkende biologische 'outfit'. Zij zouden een langzamer hartslag hebben en een hogere stressdrempel.

De gevolgen

De gevolgen van agressieve gedragsstoornissen kunnen zeer ernstig zijn, zowel voor het kind zelf als voor het gezin waarin het opgroeit. In het uiterste geval kan het leiden tot mishandeling van ouders, van broertjes en zusjes, van dieren en van leeftijdsgenootjes.

De ervaring leert dat op het thema 'mishandeling door kinderen en jongeren binnen het gezin' een groot taboe rust. Het kost ouders kennelijk grote moeite om het probleem in ware omvang te onderkennen en te erkennen. Vaak schamen zij zich zo dat ze pas hulp gaan zoeken als de neerwaartse spiraal van steeds verder escalerend gedrag nauwelijks meer om te buigen is. Het gezin kan hierdoor ernstig geïsoleerd raken.

Agressieve gedragsstoornissen worden vaak in verband gebracht met later optredend crimineel en delinquent gedrag. Uit onderzoek blijkt dat vooral antisociaal gedrag op de kinderleeftijd (onder de 10 jaar) een voorspellende waarde heeft voor later optredende ernstige - met name gewelddadige - delinquentie.

Onderkant formulier

Kenmerken van ODD-CD

Kinderen en jongeren met ODD en CD hebben dikwijls een tekortschietende emotionele zelfregulatie, zijn snel gefrustreerd en weinig flexibel in het omschakelen naar een andere houding ten opzichte van een situatie. Onderstaande kenmerken zijn typerend voor deze gedragsstoornissen.

Kenmerken bij ODD

• is vaak driftig
• verzet zich tegen regels, weigert zich te voegen naar wat de volwassene vraagt
• maakt vaak ruzie met volwassenen
• ergert anderen met opzet
• geeft de schuld van eigen fouten aan anderen
• is vaak prikkelbaar, ergert zich vaak
• is vaak boos of gepikeerd
• is hatelijk en wraakzuchtig

Kenmerken bij CD

• pest, bedreigt, intimideert
• gebruikt wapens en brengt lichamelijk letstel toe
• zet aan tot vechten
• mishandelt mens en dier
• dwingt tot seksueel contact
• steelt of liegt en vernielt met de bedoeling ernstige schade aan te richten
• spijbelt en loopt weg van huis

Gedragsstoornissen gaan vaker dan gemiddeld gepaard met leerproblemen, stemmingsproblemen, hyperactiviteit en verslaving.

Bovenkant formulier

Het vaststellen van ODD en CD

Ernstig agressief gedrag in de kinderleeftijd moet zeer serieus genomen worden. Dit gedrag gaat in veel gevallen niet vanzelf over. Te vaak wordt de hulpverlening pas benaderd als 'het water al aan de lippen staat'. Hulp bij agressieve gedragsstoornissen zal in de meeste gevallen moeten worden gezocht bij kinder- en jeugdpsychiaters in de geestelijke gezondheidszorg. Soms zal deze hulp moeten worden gecombineerd met een vorm van jeugdhulpverlening, met name wanneer een uithuisplaatsing wordt overwogen.

Een kinder- en jeugdpsychiater diagnosticeert een agressieve gedragsstoornis aan de hand van gegevens uit gesprekken met ouders en leerkrachten over de voorgeschiedenis van het kind of de jongere en zijn eigen observaties in contacten met het kind of de jongere. Bij kinderen is men zeer voorzichtig met de diagnose antisociale gedragsstoornis, omdat agressief gedrag ook bij bepaalde leeftijdsfasen kan horen en een kind nog niet uitontwikkeld is.

Ouders kunnen zelf naar het Bureau Jeugdzorg stappen, of zich via de huisarts of kinderarts naar een kinder- en jeugdpsychiater laten verwijzen. De hulpverlening mag ouders niet afwijzen met het argument dat de jongere eerst gemotiveerd moet zijn. Juist dan hebben de ouders ondersteuning nodig, om zo adequaat mogelijk met het niet-gemotiveerde gedrag van hun kind om te gaan.

Bijkomende stoornissen

ODD en CD gaan vaker dan gemiddeld samen met andere kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen of ernstige problemen. Vaker dan gemiddeld komen hierbij voor: ADHD, angst en depressieve (stemmings)stoornissen, emotionele stoornissen en middelenmisbruik.

Onderkant formulier

Aanpak en behandeling van ODD en CD

De behandeling van ODD en CD moet op verschillende fronten tegelijkertijd worden ingezet en rekening houden met de beperkingen van zowel jongere als van het gezin.

Ouders (en leerkrachten) moeten geholpen worden manieren te vinden om in de opvoeding en begeleiding weer een positieve toon te vinden. Tijdelijke opvang door derden kan ouders ontlasten en hen tegelijkertijd de gelegenheid bieden hun taak vol te houden.
Medicatie wordt bij gedragsstoornissen soms toegepast als er sprake is van:

• acute situaties om gevaar af te wenden
• een chronische situatie, om patronen te doorbreken
• ADHD als bijkomende stoornis
• een stemmings- of angststoornis

 Advies en informatie

• Buitenbeentjes: Agressief gedrag
  Informatie over agressief gedrag van Teleac-programma Buitenbeentjes
• Mijn kind heeft ODD
  Informatie over ODD van ervaringsdeskundige ouders, inclusief forum
• CD en ODD
  Informatie voor professionals van het Trimbos-instituut
• Dossier gedragsstoornissen
  Informatie Nederlands Jeugd Instituut over kinderen en jongeren met een gedragsstoornis
• Oppositioneel Opstandig Gedrag
  Artikel over ODD van Steunpunt Opvoedadvies.nl

Lotgenotencontact en ervaringen

• ODD Vandaag
  Forum voor ouders met kinderen die ODD hebben en elkaar kunnen helpen
• Hyve - ODD...dat valt echt niet mee
  Hyve voor iedereen die te maken heeft met ODD
• Kind met een stoornis
  Forum voor ouders van kinderen met een gedragsstoornis, waaronder ODD, CD, ADHD en autismespectrumstoornissen

Onderwijs en werk

• Agressieve gedragsstoornissen
  Informatie over de gevolgen van een agressieve gedragsstoornis voor werk en onderwijs. Van kennis- en innovatiecentrum CrossOver.
• Gedragskaart kind met ODD
  Informatie voor leerkrachten met een kind met ODD in de klas van Hogeschool InHolland
• Gedragsproblemen in de klas - ODD/CD
  Praktische tips over ondersteuning van en omgaan met kinderen met ODD en CD. Ontwikkeld door basisschool-leerkracht (tevens gedragsspecialist).
• Gedragsproblemen in school
  Site met informatie en tips voor leerkrachten over o.a. ODD en CD, gemaakt door studenten Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Utrecht.

Wetenschappelijk onderzoek

• Dossier gedragsstoornissen - Onderzoek
  Overzicht van onderzoeken (lopend en afgesloten) naar gedragsstoornissen bij kinderen en jongeren
• Jeugdcriminaliteit
  Informatie over jeugdcriminaliteit van ministerie van Justitie