De informatie is afkomstig van de website: http://www.balansdigitaal.nl/. Op deze website heb ik veel informatie kunnen vinden over veel voorkomende ontwikkelings- en leerstoornissen. Naast informatie over wat de stoornis inhoudt worden er ook links en informatie gegeven over instellingen, organisaties waar de naar toe kunt voor meer informatie of hulp bij de stoornis. Als docent zou ik deze website zeker gebruiken om meer informatie in te winnen of te geven aan ouders als ik een leerling met een dergelijke stoornis in de klas zou hebben. Via deze website weet ik ook waar ik ouders en de leerling naar zou kunnen door verwijzen.

 

Wat is het syndroom van Asperger?

Het syndroom van Asperger behoort tot de autisme spectrum stoornissen (ASS) en is vernoemd naar de Weense kinderarts Hans Asperger. Er is al veel bekend over dit syndroom, maar door wetenschappelijk onderzoek worden nog steeds nieuwe theorieën ontwikkeld en meer en beter inzicht verkregen.

Oorsprong Asperger Hans Asperger

De Weense kinderarts Hans Asperger beschreef in 1944 een groep kinderen, overwegend jongens, met een aantal bijzondere kenmerken. Deze kinderen hadden moeite zich in anderen in te leven, hadden weinig tot geen vriendjes, praatten op een eigenaardige, pedante manier met dikwijls weinig variatie in toonhoogte en ritme en konden geheel opgaan in bepaalde interesses. Ook viel een onhandige motoriek op. In tegenstelling tot andere vormen van autisme, was er bij deze kinderen sprake van een normale tot hoge intelligentie. De beschrijving van Hans Asperger is in Nederland lang onopgemerkt gebleven. Kinderen en volwassenen met deze kenmerken kregen daardoor vaak de diagnose (klassiek) autisme, PDD-NOS of helemaal geen diagnose.

 

Lorna Wing

In 1981 vestigde de Engelse autismedeskundige Lorna Wing aandacht op de beschrijving van Hans Asperger. Zij bracht deze in verband met haar eigen onderzoek en concludeerde dat de kenmerken die Asperger beschreef, ondergebracht konden worden in drie categorieën: sociale interactie (relaties), sociale communicatie en sociaal voorstellingsvermogen (verbeelding). Deze ontwikkelingsproblemen zien we ook terug bij klassiek autisme. Lorna Wing introduceerde later de term ASS (autisme spectrum stoornissen). In Nederland gebruiken we zowel ASS als PDD (pervasieve ontwikkelingsstoornissen) om deze varianten van autistische stoornissen te beschrijven. Ook is de diagnose 'syndroom van Asperger' meer ingeburgerd geraakt.

Naast PDD is er ook de term PDD-NOS. Hiermee wordt de groep aangeduid die wel een aantal kenmerken van autisme heeft, maar niet aan het complete beeld voldoet.

 

DSM-IV en DSM-V

De aandacht van Lorna Wing voor het artikel van Hans Asperger leidde tot toenemende belangstelling voor het Syndroom van Asperger en vervolgens in 1994 tot opname in de DSM-IV. De DSM is een handboek voor de psychiatrie waarin alle psychiatrische ziektes staan vermeld. Sinds de opname in de DSM-IV is de discussie ontstaan of het syndroom van Asperger nu iets anders is dan hoog functionerend autisme. Pas de laatste tijd zijn er aanwijzingen, dat er ook neurobiologische en neuropsychologische verschillen te vinden zijn.

Het ziet ernaar uit dat het syndroom van Asperger in de DSM-V, de opvolger van de DSM-IV, als een milde vorm van autisme zal worden opgenomen onder de brede noemer van het autismespectrum, dus niet meer als een aparte stoornis. De term Asperger kan gewoon nog worden gebruikt. Er zijn echter onvoldoende aanwijzingen om het syndroom als afzonderlijke eenheid binnen het autismespectrum te beschouwen.

Overeenkomsten en verschillen tussen autisme en Asperger

Er zijn twee belangrijke overeenkomsten tussen mensen met klassiek autisme en het Asperger syndroom:

• problemen met de sociale communicatie
• beperkte interessegebieden en herhalingsgedrag

Maar er zijn ook twee grote verschillen:

• bij het Asperger syndroom is het IQ ten minste gemiddeld en er is geen sprake van een vertraagde taalontwikkeling bij klassiek autisme (en PDD-NOS) is ieder IQ-niveau mogelijk en is er wel sprake van een vertraagde taalontwikkeling

 

Psychologische theorieën over autisme en Asperger

Er is in de loop van de tijd een aantal psychologische theorieën ontwikkeld over autisme en Asperger, die de kenmerken van autisme en Asperger moeten verklaren en aansluiten bij de neurobiologische inzichten. De theorieën zijn vooral bedoeld om de kenmerken van personen met autisme en Asperger in een verband te brengen. Recent zijn er nieuwe denkrichtingen ontwikkeld in de psychologische verklaringen van ASS. Deze hebben geleid tot nieuwe inzichten in de cognitieve stijl (manier van denken en leren) van mensen met ASS.

 

Kenmerken van het syndroom van Asperger

Het syndroom van Asperger is een stoornis in het autistisch spectrum. Op grond van onderzoek zijn er bepaalde kenmerken voor het Asperger opgesteld. De algemene kenmerken kunnen zich per kind anders uiten. Ook hoeven niet alle kenmerken aanwezig te zijn om de diagnose te kunnen stellen.

 

Algemene kenmerken van Asperger

Naast een normale tot hoge intelligentie, zien we bij kinderen en volwassenen met Asperger vaak de volgende kenmerken:

• moeite met het aangaan en onderhouden van contacten en vriendschappen
• moeite om een gesprekspartner recht in de ogen te kijken
• moeite met het uiten van en omgaan met emoties (bijvoorbeeld niet kunnen inschatten of iets als grap of serieus bedoeld is)
• gebrek aan empathie (inlevingsvermogen)
• moeite met het begrijpen van sociale regels en non-verbale communicatie
• monotone stem en een weinig expressieve gelaatsuitdrukking
• zich afsluiten van de buitenwereld
• een fascinatie met onderwerpen of interesses die afwijkend zijn in intensiteit of soort (preoccupaties)
• motorische onhandigheid (houterige motoriek) en coördinatieproblemen
• overgevoeligheid voor geluiden, geuren of aanrakingen

 

Sterke kanten

Naast de problemen die Asperger kan geven zijn er ook sterke kanten te noemen. Zo kunnen mensen met Asperger zich vaak volledig van de buitenwereld afsluiten, en zich bijna obsessief bezighouden met hun eigen interesses. Soms leidt dat tot opmerkelijke resultaten: beroemdheden als Albert Einstein en Leonardo da Vinci hadden, naar men nu denkt, ook het syndroom van Asperger en zouden juist de voordelen van de aandoening benut hebben.

In de literatuur worden vaak de volgende sterke eigenschappen genoemd bij Asperger:

• een goed oog voor detail
• een goed, soms uitzonderlijk goed geheugen
• eerlijkheid
• encyclopedische kennis van bepaalde onderwerpen
• onafhankelijkheid in denken

Kenmerken per leeftijd

Kinderen met Asperger verschillen net zo van elkaar als andere kinderen. Daarnaast verschillen de kenmerken ook per leeftijd. Er zijn kenmerken beschreven voor kleuters, basisschoolkinderen en pubers.

 

Kenmerken Asperger per leeftijd

Kinderen met Asperger verschillen net zo van elkaar als andere kinderen. Daarnaast verschillen de kenmerken ook per leeftijd.

In diverse publicaties¹ komen we beschrijvingen van kenmerken van Asperger per leeftijd tegen. Het betreft kenmerken van de volgende leeftijdsgroepen:

 

Kleuters met Asperger

De kleuters worden beschreven als kinderen die óf niet geïnteresseerd zijn in het spelen met andere kinderen, óf het spel van andere kinderen verstoren door hun eigen regels eigenzinnig te willen doorvoeren. Ze hebben moeite instructies op te volgen en vallen op door hun aparte gezichtsuitdrukkingen, wijze van lopen, spraak en stemgeluid.

Er zijn specifieke interesses die meer gedeeld worden met volwassenen dan met leeftijdgenoten. Volwassenen, met name ouders, kunnen in contact met het kind proberen leeftijdseigen gedrag te stimuleren door te reageren zoals leeftijdgenoten zouden doen.

 

Basisschoolkinderen met Asperger

Basisschoolkinderen met 'Asperger' willen wel contact met leeftijdgenoten, maar weten niet hoe ze dat moeten realiseren. Ze pakken bijvoorbeeld iemand vast om met hem samen te spelen in plaats van het te vragen. Ze hebben de neiging om alles perfect te willen doen, maar weten niet hoe ze om hulp moeten vragen. Bijvoorbeeld een kind dat telkens weer een antwoord uitgumt, zelfs al is het papier al kapot. De kinderen hebben moeite zich aan de regels te houden, zijn regelmatig van alles kwijt en roepen soms zonder enige aanleiding iets door de klas wat nergens op lijkt te slaan. De spreektrant is ouwelijk. Werken met constructiemateriaal gaat soms uitzonderlijk goed. Ze experimenteren met van alles, maar overzien geen gevaren. Een voorbeeld hierbij is dat van een jongen die een touw over de trap had gespannen en alleen geïnteresseerd was in het feit hoe zijn broer erover zou struikelen. Dat zijn broer gevaar zou kunnen lopen, kwam niet bij hem op.

 

Pubers met Asperger

In de puberteit worden de problemen in de sociale omgang steeds duidelijker, zowel voor henzelf als voor hun omgeving. Ongeschreven regels zijn voor hen dikwijls een raadsel. ´Zoiets doe je niet of zeg je niet', is vaak op hen van toepassing. De aansluiting mislukt ook vaak omdat er geen gedeelde interesse is. In groepen en dicht bij een ander staan kunnen ze soms niet verdragen. Ze kunnen problemen hebben om te eten waar anderen bij zijn en worden onrustig als de pauze nadert. Ook voor docenten kan de omgang met deze leerlingen lastig zijn. Ze houden soms hardnekkig vol aan de zelf gevonden strategieën en staan nauwelijks open voor correcties. Door het trage werktempo en hun neiging tot perfectie lopen ze soms vast door de aan zichzelf gestelde eisen.

 

Bijkomende problemen bij Asperger

Naast de kernproblemen van het syndroom van Asperger -  beperkingen in de sociale interacties en een beperkt repertoire aan interesses en activiteiten - zijn er vele soorten bijkomende problemen.

 

Zintuiglijke verwerking

Veel kinderen met Asperger verwerken zintuiglijke prikkels zoals zien, horen en voelen op een afwijkende manier. Soms te sterk en soms te zwak, dan zijn ze hyper of hypogevoelig voor informatie die via ogen, oren of huid binnenkomt. Dat kan voor veel problemen zorgen. Denk bijvoorbeeld aan het niet goed voelen van temperatuurwisselingen en het instellen van badwater.

 

Eetproblemen

Ook eetproblemen kunnen ontstaan door de afwijkende manier van verwerken van zintuiglijke prikkels. Het eten kan als aangenaam maar ook als zeer onaangenaam ervaren worden. Vanuit de sterke behoefte aan routines of rituelen kan een meer of minder stereotiep eetpatroon ontstaan. Het kind wil bijvoorbeeld de maaltijd graag elke dag op hetzelfde tijdstip en wil altijd op dezelfde plaats aan tafel zitten. Doordat kinderen met autisme vaak focussen op kleine details kan ook hierdoor het eetpatroon beïnvloed worden. Ze willen niet eten van een ander bord met ander bestek, en geen ander merk mayonaise, of ze willen niet dat het vlees de groenten raakt. Soms weigeren kinderen iets te eten of te drinken waar ze voorheen geen probleem mee hadden. Het is mogelijk dat ze dan een koppeling maken tussen een onaangename ervaring en een detail. Bijvoorbeeld een kind dat zijn tong verbrandt aan de spinazie en daarna niets groens meer wil eten. Ook kan het zijn dat  kinderen geen hongergevoel hebben of problemen met smaak of textuur van voedsel .

Soms kan een gebrek aan controle over de spieren die een rol spelen bij het kauwen en slikken een oorzaak zijn van eetproblemen. Deze problemen worden doorgaans al duidelijk wanneer van borst- of flesvoeding op vast voedsel wordt overgeschakeld.

 

Slaapproblemen

Het syndroom van Asperger is zelf geen oorzaak van slaapproblemen. Maar toch hebben kinderen met Asperger er soms last van. Iets anders wat gepaard gaat met de diagnose moet dan het slaapprobleem kunnen verklaren. De wetenschap heeft nog geen antwoord op het feit dat kinderen met autisme vaak slaapproblemen hebben. Als oorzaak van slaapproblemen wordt vaak genoemd:

• angst, niet veilig voelen, te veel stress
• obsessief piekeren
• het gevoel geen controle te hebben over de situatie
• het concept gaan slapen niet ten volle begrijpen
• hypergevoelig zijn voor omgevingsgeluiden, geuren, visuele prikkels, textuur van de stof van de nachtkledij of lakens
• gevoelig zijn voor voedingsmiddelen zoals suiker of cafeïne
• gebruik van medicatie, bijvoorbeeld Ritalin
• te weinig melatonine aanmaken

Slaapproblemen zijn hardnekkig en gaan meestal niet vanzelf over, maar zijn in principe wel goed te behandelen.

 

Spraak-taalproblemen

Kinderen met het syndroom van Asperger kunnen opvallen door een 'pedante' manier van spreken. Hun spreektaal is vaak formeel en vertoont veel overeenkomsten met schrijftaal. Ze komen vaak autoritair over door de stelligheid van hun uitspraken en hebben vaak een eentonig stemgeluid. Verder hebben ze een sterke neiging lang over hun 'specialisme' door te praten, terwijl de gesprekspartner er allang geen interesse meer voor toont. Ze kunnen echter uitblinken in spelling, genieten van dictees en van het uitleggen van spelling- en grammaticaregels en kunnen lezen en voorlezen als kinderen die jaren ouder zijn. Dit staat los van de inhoud van de tekst, die ze misschien niet eens begrijpen. Meestal wordt taal door hen te letterlijk genomen.

 

Gelijktijdig voorkomende stoornissen (co-morbiditeit)

Kinderen met het syndroom van Asperger hebben meer dan gemiddeld te maken met bijkomende problemen, zoals depressies, oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (ODD), Developmental Coördinator Disorder (DCD), het syndroom van Gilles dela Tourette, en angst- en dwangstoornissen. Er zijn ook mensen met het syndroom van Asperger die gediagnosticeerd worden met dysgrafie, dyslexie of dyscalculie.

Dysgrafie is de medische benaming voor het onvermogen dan wel verminderd vermogen tot schrijven.

 

Oorzaak en gevolgen van het syndroom van Asperger

Het is vrijwel zeker dat Asperger te maken heeft met een aangeboren, erfelijk bepaalde afwijkende werking van de hersenen, die in sommige families in diverse gradaties voorkomt. Door het minder goed functioneren van bepaalde hersengebieden kunnen kinderen met Asperger intenties van andere mensen niet (goed) herkennen en aanvoelen.

 

Sociale omgang

Kinderen met Asperger praten vaak op een 'volwassen' manier, omdat ze al vroeg leren volwassenen na te praten. Vanwege deze sociale onhandigheid kunnen kinderen met Asperger vaak gepest worden door leeftijdgenootjes en tot zondebok worden bestempeld.

Mensen met Asperger hebben problemen in het sociale verkeer met anderen. Zij hebben vaak veel moeite met het aangaan en onderhouden van contacten (vriendschappen, relaties). Ze hebben moeite met het begrijpen van zogenaamde sociale regels en non-verbale communicatie en kunnen daarom alleen al door anderen als vreemd worden ervaren.

Mensen met Asperger zijn in tegenstelling tot veel mensen met klassiek autisme vaak wel in staat om een zelfstandig leven te leiden en hoeven meestal niet hun hele leven in een begeleide woonvorm of instelling te verblijven. Door hun normale tot hoge intelligentie kunnen ze hun problemen op den duur tot op zekere hoogte compenseren, maar de sociale omgang blijft doorgaans een zwak punt.

 

Interesses

Opvallend is ook dat mensen met Asperger zich vaak op een zeer gedetailleerde, obsessieve wijze bezig kunnen houden met eenzijdige interesses, waarover ze uren kunnen vertellen en daarbij over het hoofd zien of anderen daarvoor nog de belangstelling kunnen opbrengen. Het obsessief bezig zijn uit zich ook in het hebben van bepaalde handelingen of rituelen, welke een zekere houvast geven, wanneer de wereld om hen heen te onzeker en overdonderend is. Dit gaat dan bijvoorbeeld om de hoeveelheid en intensiteit van prikkels (geluiden, visuele indrukken, aanraking en zelfs geuren).

Iemand met Asperger is dan ook vaak niet voldoende bestand tegen veranderingen in zijn omgeving en is niet flexibel in handelen en denken. Daardoor hebben mensen met Asperger vaak een verminderde stressbestendigheid; een kleine verandering kan al leiden tot grote paniek of frustratie.

 

Motoriek

Ook valt het bij kinderen maar ook bij volwassenen met Asperger op, dat ze vaak een slechte en aparte motoriek hebben. Dit uit zich dan vaak in traag of houterig bewegen, waardoor bijvoorbeeld het beoefenen van diverse sporten een probleem kan zijn. Behalve de matige motoriek kan bij met name teamsporten ook de sociale factor (het samenspelen) een hindernis zijn. Ook de motorische ontwikkeling bij Asperger-kinderen kan moeizaam verlopen, deze kinderen lopen vaak achter als het gaat om leren lopen in vergelijking met leeftijdsgenootjes.

 

Inlevingsvermogen

Verder vallen een meer monotone stem op en het hebben van minder expressieve gelaatsuitdrukkingen. Het is echter niet geheel waar dat mensen met Asperger zich niet of nauwelijks in een ander zouden kunnen verplaatsen. Ook mensen met Asperger kunnen met iemand meeleven, zich in de gedachten van een ander verplaatsen, enz.

Wel waar is, dat ze niet altijd goed kunnen handelen naar dat inlevingsvermogen. Niet altijd weten ze hoe ze duidelijk kunnen maken dat ze iemand begrijpen, emoties herkennen, enz. Dat wekt bij de andere partij vaak de indruk dat ze weinig of geen invoelingsvermogen hebben.

 

Diagnose syndroom van Asperger

Alle deskundigen zijn het erover eens dat het belangrijk is vroegtijdig een diagnose te stellen. Helaas is dit nog lang niet altijd het geval. Ouders hebben vaak intuïtief het gevoel dat hun kind 'anders' is. Vaak worden ze dan echter gerustgesteld door de omgeving, waardoor hulp uitblijft. Dit vergroot de kans op extra problemen.

Een diagnose wordt gesteld door een kinder- en jeugdpsychiater of GZ-psycholoog. Deelonderzoeken kunnen worden gedaan door logopedisten, fysiotherapeuten en andere deskundigen. Meestal wordt via het Bureau Jeugdzorg doorverwezen naar de GGZ.

 

Behandeling en aanpak van Asperger

Er is geen medicijn of therapie die iemand kan genezen van het syndroom van Asperger. De problemen moeten op vele fronten worden aangepakt. Dit start met een goede diagnose en voorlichting over de wijze waarop kinderen met dit syndroom waarnemen en denken.

Ouder- en leerkrachtbegeleiding kan nodig zijn om te leren omgaan met het gedrag van kinderen met Asperger. Verder zijn aanpassingen in de thuissituatie en het onderwijs van belang om stressreductie te realiseren.

Aanpak van Asperger

Kennis over het syndroom van Asperger wordt één van de belangrijkste middelen genoemd om de kinderen een veilige omgeving te kunnen bieden. Volwassenen moeten hen helpen met het begrijpen en toepassen van de (vaak ongeschreven) regels in sociale contacten.

Vaardigheidstrainingen kunnen worden ingezet voor jongeren om zichzelf beter te kunnen redden in sociale situaties. Medicatie kan (tijdelijk) worden aangeraden om te grote angst of agressie in te dammen. Logeeropvang kan een oplossing zijn om het kind in een groep te laten functioneren en om ouders, broers en zussen op regelmatige basis te ontlasten. Extra ondersteuning in de thuissituatie kan worden bekostigd vanuit een persoonsgebonden budget (PGB), via een indicatie van Bureau Jeugdzorg.

 

Begeleiding op school

Ook de begeleiding op school van leerlingen met het syndroom van Asperger begint met kennis over deze stoornis. Een mentor kan zorgen voor de emotionele ondersteuning en begeleiding op school.

 

Omgaan met preoccupaties

Een van de kenmerken van kinderen met Asperger is preoccupatie, ook wel repetitief (herhalend) gedrag genoemd. Het is een zich herhalend, stereotiep patroon van gedrag, bewegingen,  activiteiten of belangstelling voor bepaalde voorwerpen. Bij autisme spreekt men ook wel van een fiep. Voorbeelden zijn een intense belangstelling voor computers of auto's, fladderen met de handen, of niets anders willen doen dan voetballen.

In tegenstelling tot vroeger is tegenwoordig de tendens om preoccupaties voor bepaalde onderwerpen juist te gebruiken in de begeleiding van een kind. Attwood bijvoorbeeld adviseert in zijn boek Het syndroom van Asperger. Een gids voor ouders en hulpverleners om deze in te zetten voor een eventueel beroepsperspectief.

Functie

In bovengenoemde gids legt Attwoord uit wat voor de kinderen de functie is van een dergelijke intensieve aandacht voor bepaalde onderwerpen. Hij geeft aan waarom het kind er op een rigide manier mee omgaat. Het dient allemaal om het kind zekerheid en orde te verschaffen in een voor hem (of haar) chaotische wereld. Dat moet je een kind niet afpakken, vindt Attwood. Dat moet je juist inzetten in spannende stressvolle tijden, maar natuurlijk wel met mate.

Attwood legt de lezer vervolgens het verschil uit tussen een dwangneurose waaraan een kind kan lijden en een preoccupatie voor bepaalde zaken waaraan het kind zelf plezier beleeft.

De ouders moeten aangeven wanneer een preoccupatie sociaal gezien uit de hand dreigt te lopen. In dat geval is het niet verstandig om daarover de strijd aan te gaan, maar met het kind te onderhandelen en naar compromissen te streven. Attwood dringt er bij ouders op aan zich niet in de luren te laten leggen door de reacties van hun kind: ze kunnen zich soms behoorlijk verliezen in driftbuien, waarbij ouders duidelijke grenzen dienen aan te geven.

 

Praten met je kind

Luke Jackson, 13-jarige auteur van het boek 'Mafkezen en het Asperger-syndroom, Een handleiding voor de puberteit' drukt ouders op het hart er tijdig met hun kinderen over te praten dat ze lijden aan het syndroom van Asperger. Hij schrijft:

Voelen alle mensen met 'Asperger' zich in wezen niet anders dan anderen? Wanneer we niet zouden weten wat daarvan de oorzaak is en geen diagnose zouden kennen, dan was het een miljoen keer erger dan je je ooit kunt voorstellen. Het label kan je helpen in de richting waarin je hulp kunt gaan zoeken. Dus als je niet weet wat er aan de hand is, merk je dat zelf toch wel, maar je begrijpt jezelf niet en hebt geen idee hoe je ermee kunt omgaan.

Uit: Mafkezen en het Asperger-syndroom

 

Asperger op school

Een syndroom wordt gevormd uit de combinatie van een aantal specifieke symptomen. Kinderen met het syndroom van Asperger zijn normaal tot hoogbegaafd, maar vertonen specifieke problemen met sociale communicatie. Daarnaast hebben ze vaak beperkte interessegebieden en laten ze herhalingsgedrag zien. De kinderen hebben geen vertraagde taalontwikkeling, wat bij klassiek autisme vaak wel het geval is.

Kinderen met Asperger verschillen net zoveel van elkaar als andere kinderen en ook zij ontwikkelen zich. De kenmerken en de problemen veranderen dan ook met de leeftijd, en ook de eisen die aan kinderen worden gesteld veranderen met de leeftijd (de klas waar ze in zitten). Vooral de overstap van basisschool naar middelbare school is soms erg groot.

 

Begeleiding op school

De begeleiding van een leerling met het syndroom van Asperger is maatwerk en begint met kennis over de stoornis. Elke leerling heeft een individuele uiting van de algemene kenmerken van het syndroom. Daarom is het belangrijk dat een leerkracht leert om de signalen van het kind op te pikken, die vaak heel subtiel zijn, en lang niet altijd te relateren aan een directe oorzaak. Dit kan het beste in samenspraak met de ouders; die kennen hun kind tenslotte het best.

De basishouding naar alle leerlingen met een autisme spectrum stoornis (ASS) moet zijn:

• accepteer de leerling zoals hij is
• wees emotioneel neutraal, dus word niet boos of verdrietig
• verleen veiligheid en structuur
• maak onderscheid tussen onwil en onmacht
• maak gebruik van de specifieke sterke kanten van een leerling en houd rekening met de zwakke kanten

Voortgezet onderwijs
In het voortgezet onderwijs wordt steeds meer een beroep gedaan op de zelfwerkzaamheid van leerlingen. Dit kan veel problemen opleveren voor leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum. Ze zijn vaak geholpen met veel structuur en regelmaat in hun schoolwerk, ook thuis. Hang bijvoorbeeld het lesrooster en toetsenrooster in huis op. Geef u kind een vaste plek om huiswerk te maken, zonder prikkels van tv, radio of computer, of uitzicht naar buiten. Zorg dat duidelijk is wat het kind moet doen, wanneer en met wie.

Als het kind deze begeleiding wel nodig heeft maar niet meer accepteert (ook een puber met Asperger wil zich losmaken van zijn ouders), kan een coach of huiswerkinstituut uitkomst bieden.

 

Strategieën bij de begeleiding op school

Uit de literatuur hebben we mogelijke strategieën verzameld als antwoord op bepaalde problemen van leerlingen met Asperger en ASS in het onderwijs. Deze lijst is hieronder te downloaden als pdf-bestand. Strategieën bij begeleiding leerlingen met Asperger op school

 

Omgaan met Asperger in de klas

Als het leren op school geen probleem is kunnen er toch problemen ontstaan bijvoorbeeld bij stages of opleidingen met weinig structuur; zoals lesmethoden waarbij niet klassikaal les wordt gegeven. Bij dergelijke lesmethoden worden scholieren geacht zelfstandig te werken, zelfstandig te studeren en de hulp van de leraar in te roepen wanneer er een probleem is. De stap om naar de leraar te gaan kan voor kinderen met Asperger onoverkomelijk zijn. Ook het ontbreken van duidelijke structuur kan voor problemen zorgen. Daarnaast hebben kinderen met Asperger vaak moeite met sociale regels, non-verbale communicatie en het aangaan van vriendschappen. Op deze pagina tips over hoe hiermee het beste om te gaan.

 

Over omgang met docenten

Kinderen met Asperger hebben vaak weinig idee wat er in anderen omgaat. Gezichtsuitdrukkingen en gebaren worden slecht begrepen.Ook vindt het kind het moeilijk om zelf een probleem voor te leggen of om hulp te vragen. Angst en paniek uiten zich soms als koppigheid of boosheid. U als ouder kent uw kind het beste. U kunt met de leraar van uw kind bespreken hoe hij of zij daar het beste mee kan omgaan. Bijvoorbeeld dat de leraar:

• zo duidelijk mogelijk aangeeft wat er van uw kind wordt verwacht, in heldere taal die maar voor één uitleg vatbaar is
• precies en betrouwbaar is bij afspraken
• uw kind leert hoe hij om hulp kan vragen, desnoods oefenen met vraagzinnetjes
• koppigheid leert onderscheiden van angst of paniek: het kind kan koppig lijken maar eigenlijk is het gewoon bang om te falen

 

Over omgang met klasgenoten

Ook in de relaties met klasgenoten kan uw kind met Asperger tegen problemen aanlopen. Uw kind kan een makkelijk object zijn voor pesten of buitensluiten. Het herkent geen leugentjes en oneerlijkheid doordat het zaken letterlijk neemt. Ook kunnen er problemen ontstaan bij het werken in groepjes. Ook hierover kunt u met de leerkracht overleggen om problemen zoveel mogelijk te voorkomen., De leerkracht kan:

• de leerling beschermen en relativering stimuleren
• de klas informeren over de stoornis
• een buddysysteem organiseren
• toestaan dat uw kind alleen werkt of zelf een groepje aanwijzen

Om uw kind inzicht in het eigen functioneren te laten krijgen, kan de docent met het kind in gesprek gaan en het feedback en informatie geven. Ook is het prettig als de leerling contact heeft met andere kinderen met Asperger.

In de pauze

Een elke dag terugkerend onzeker moment voor kinderen met Asperger is de pauze. Het helpt als uw kind binnen mag blijven als het dat fijner vindt. U kunt  afspraken maken over de invulling van de pauze.

Op de middelbare school is er vaak onzekerheid en angst bijvoorbeeld bij wisseling van leerkracht, vak of lokaal of bij het onverwachts uitvallen van lesuren. Voor uw kind is het prettig als het van tevoren weet welke veranderingen er zijn. U kunt bijvoorbeeld met de leraren afspreken dat uw kind in zo'n geval naar een vaste plek gaat. Of naar een vaste persoon. Ook zou uw kind bijvoorbeeld iedere ochtend op een vast tijdstip (voor de eerste les) met deze persoon kunnen bespreken welke veranderingen er die dag zijn.

 

Probleem met informatie verwerken

Kinderen met Asperger hebben vaak probleem met  informatieverwerking en werken daardoor traag. Ook vinden ze het soms moeilijk om te schrijven en te luisteren tegelijk, blijven ze te veel in details steken, kunnen ze perfectionistisch zijn of opstart- en stopproblemen hebben. Ze kunnen vergeten hun huiswerk op te schrijven of ze hebben de verkeerde boeken bij zich. U kunt met de leerkracht bespreken hoe hiermee het beste om te gaan. Bijvoorbeeld:

• uw kind krijgt korte overzichtelijke taken
• de leerkracht maakt afspraken met uw kind over starten en stoppen van taken en geeft eventueel extra tijd
• uw kind mag een laptop gebruiken
• uw kind krijgt een lijstje met telefoonnummers van klasgenoten
• de leerkracht helpt uw kind de juiste boeken mee te nemen
• de leerkracht geeft huiswerk op een vast moment op of schrijft het op een vaste plek op het bord

 

Zintuigen

Sommige kinderen met Asperger hebben overgevoelige zintuigen. Dat kan in de klas, in de pauze of bij de gymnastiekles een probleem zijn. Andere kinderen hebben ondergevoelige zintuigen. Die kunnen worden gestimuleerd met multi-sensorische aanpak (het stimuleren van meerdere zintuigen tegelijkertijd).

 

Ouders en school

Een goede samenwerking tussen ouders en school kan uw kind met Asperger ondersteunen. Uit onmacht over de problemen met het kind of door miscommunicatie kunnen ouders of school soms onrealistische verwachtingen van elkaar hebben. Het is verstandig aan het begin van het schooljaar een aantal concrete afspraken te maken. Ouders en leerkrachten kunnen allebei hiertoe het initiatief nemen.

 

Communicatie en informatie

U kent uw kind het best. Daarom is het belangrijk achtergrondinformatie over de stoornis en informatie over uw kind aan school te geven. Bijvoorbeeld dat uw kind zich door zijn Asperger anders of storend gedraagt, maar dat hij dat niet met opzet doet. Dat zijn woede vaak een uiting is van angst en paniek, gebrek aan controle en overzicht. Dat hij zal proberen om situaties voorspelbaar te houden en daarin ver kan gaan. Dat moeilijk gedrag een uiting is van stress. Het is vervelend voor een ander, maar ook voor hemzelf.

 

Korte lijnen

Communicatie is heel belangrijk. Daarom is het verstandig om de lijn met school kort te houden. Maak aan het begin van het schooljaar een afspraak om de leerkracht van uw kind bij te praten over de ontwikkeling van uw kind. Sommige leerkrachten willen graag met een schone lei het schooljaar beginnen. Ze willen zelf uw kind leren kennen, en niet bevooroordeeld worden door een dossier met problematiek. Als het vorige schooljaar vervelend is geëindigd, zijn ouders wel eens geneigd hierin mee te gaan. Dat is heel begrijpelijk, maar in het geval van een kind met een stoornis niet verstandig.

 

Regelmatige gesprekken

Het is verstandig op gezette tijden te bespreken hoe het met uw kind gaat op school, en daarbij uw wensen en verwachtingen uit te spreken. Ook de leerkracht zal wensen en verwachtingen hebben. Om teleurstellingen te voorkomen moeten de verwachtingen van beide kanten realistisch zijn. Ook moet de school eerlijk zijn in wat wel en niet mogelijk is in de omgang met uw kind. Als er afspraken worden gemaakt in deze gesprekken moeten deze door alle partijen worden nagekomen. Het is verstandig de afspraken vast te leggen zodat er geen misverstand meer over kan ontstaan. Eventueel kan een onafhankelijke derde, bijvoorbeeld een familielid of een hulpverlener, bemiddelen in het contact met school.

 

Advies en informatie - voor ouders

• Autisme Centraal
  Vlaams kennis- en ondersteuningscentrum voor autisme. Organiseert regelmatig opleidingen en workshops in Nederland, o.a. voor ouders.
• Autisme Info Centrum (AIC)
  Regionale informatie- en documentatiecentra voor (ouders en partners van) mensen met autisme (onderdeel NVA)
• Hersenstichting
  Informatie over Asperger en andere autismespectrumstoornissen.
• Sclera pictogrammen
  Uitgebreid bestand zwart-wit pictogrammen, gratis te downloaden en zowel thuis als op school toepasbaar
• Dossier autisme
  Informatie over autisme van het Nederlands Jeugd Instituut (NJi)
• Overgang Po/Vo
  Op de website overgang povo staat de overdracht van basis- naar voortgezet onderwijs centraal. De link verwijst naar informatie over autisme in de brugklas
• Rechten en plichten van school en ouders
  Informatie over rechten en plichten elders op de website van Balans
• Regelhulp
  Regelhulp is een wegwijzer van de overheid naar zorg, hulp en financiële regelingen. Gebruik Regelhulp om oplossingen te vinden die passen bij uw situatie.

 

Advies en informatie - voor kinderen & jongeren

• Autisme
  Site over autisme voor kinderen, gemaakt door kinderen.
• Leslink: Autisme
  Lesmateriaal voor VSO en Praktijkonderwijs, met duidelijk uitleg over autisme.
• 'Sociaal bij de hand'
  Site voor jongeren met een autismespectrumstoornis. Met verhalen die hulp bieden bij het omgaan met sociale situaties op school (van Landelijk Netwerk Autisme en de CED Groep).

 

Advies en informatie - voor het onderwijs

• Gedragsproblemen in de klas
  Site met informatie over gedragsproblemen, ontwikkelingsproblemen en leerstoornissen in de klas, waaronder autismespectrumstoornissen. Ontwikkeld door een basisschool-leerkracht.
• Landelijk Netwerk Autisme (LVA)
  Organisatie die aangepast onderwijs en specifieke begeleiding stimuleert voor leerlingen met autisme. Met tips en ervaringsverhalen uit het onderwijs en uitgebreid scholingsaanbod voor leerkrachten.
• Sclera pictogrammen
  Uitgebreid bestand zwart-wit pictogrammen, gratis te downloaden en zowel thuis als op school toepasbaar
• Sociaal-emotionele ontwikkeling in het basisonderwijs
  Informatie en ondersteuning voor leraren in het BO bij het stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen

 

Advies en informatie - voor hulpverleners

• Kenniscentrum KJP
  Landelijk Kenniscentrum kinder- en Jeugdpsychiatrie, met informatie voor professionals over o.a. Autisme Spectrum Stoornissen.
• Trimbos-instituut
  Kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg en verslaving.
• Dossier autisme
  Informatie over autisme van het Nederlands Jeugd Instituut (NJi)

 

Ervaringen en lotgenotencontact

• Aspergersyndroom
  Site met informatie over Asperger en een forum waar mensen met Asperger of iemand met Asperger in hun omgeving ervaringen kunnen delen
• Autiplanet
  Site van ouder van een kind met een autismespectrumstoornis. Met informatie en ervaringen van ouders.
• Autsider
  Online community met informatie over autisme en aanverwante stoornissen
• Club PDD-NOS of Asperger
  Clubsite voor iedereen die te maken heeft of geïnteresseerd is in ASS, waaronder Asperger
• Onderzoek Autisme
  Discussieforum waar ouders informatie uitwisselen over wetenschappelijk onderzoek op het gebied van autisme en andere neurologische ontwikkelingsstoornissenen
• Over een kind met autisme
  Ervaringen van een gezin met een kind met autisme
• Praten over autisme
  Club voor iedereen die op de een of andere manier met autisme te maken heeft.

 

Onderzoek en diagnose

• Fonds Psychische Gezondheid
  Fonds dat zich inzet voor mensen met psychische problemen en verbetering van de psychische gezondheid van mensen in Nederland.
• Kenniscentrum KJP
  Landelijk Kenniscentrum kinder- en Jeugdpsychiatrie, met informatie voor professionals over o.a. Autisme Spectrum Stoornissen en ADHD.
• Trimbos-instituut
  Kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg en verslaving.

Passend Onderwijs

• Informatiepunt Passend Onderwijs
  Website van het Informatiepunt Passend Onderwijs, aanspreekpunt voor vragen en ondersteuning op het gebied van Passend Onderwijs.
• Passend Onderwijs
  Dossier over Passend Onderwijs van Ministerie van Onderwijs, met overzicht van alle documenten van het ministerie hierover, zoals nieuws- en persberichten, publicaties en kamerstukken.
• Platform WSNS
  Netwerk voor onderwijscoördinatoren Passend Onderwijs.
• Weer Samen Naar School (WSNS)
  Informatie over het project 'Weer Samen Naar School' van ministerie van Onderwijs

Kijk voor meer links in het Dossier Passend Onderwijs.

 

Organisaties

• Landelijk Netwerk Autisme (LVA)
  Organisatie die aangepast onderwijs en specifieke begeleiding stimuleert voor leerlingen met autisme
• Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)
  Belangenvereniging voor mensen met autisme, hun ouders en partners én voor alle andere geïnteresseerden
• PAS
  Belangenvereniging voor en door normaal tot hoogbegaafde (jong)volwassenen met een autismespectrumstoornis
• Vlaamse Vereniging Autisme (VVA)
  Belangenvereniging voor mensen met autisme en ouders, familieleden, of kinderen van een persoon met autisme én hun sociaal netwerk.